Theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, từ xa xưa ông cha ta sống chủ yếu bằng nghề nông, sau một năm trồng cấy gặt hái vất vả, người nông dân ước ao được nghỉ ngơi, thư giãn, gặp gỡ làng xóm cộng đồng... Lễ hội là dịp để đáp ứng và thỏa mãn nhu cầu đó. Thường thì lễ hội diễn ra vào hai mùa quan trọng nhất của một chu kỳ sản xuất nông nghiệp. Đó là đầu mùa sản xuất (khi gieo trồng) - mùa xuân mùa sinh sôi nảy nở của muôn loài, và cuối mùa sản xuất (khi thu hoạch) - mùa thu. Cứ “xuân thu nhị kỳ” tất cả các làng, xã lại tưng bừng mở hội để cầu thánh thần phù hộ cho mùa vụ tốt tươi, cuộc sống sung túc an vui... Với vị thế trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa của cả nước, lễ hội truyền thống Thăng Long - Hà Nội gắn bó chặt chẽ với lịch sử dựng nước và giữ nước, lịch sử chống giặc ngoại xâm, mở mang lãnh thổ... Chất tinh tế, thanh lịch của người Tràng An cũng thể hiện rõ trong lễ hội dân gian qua cách ứng xử của người tham gia lễ hội, không gian lễ hội, lễ vật dâng cúng, các trò chơi, trò diễn và cả tín ngưỡng... Dựa trên đặc điểm về nội dung thờ phụng và các sinh hoạt văn hóa... các nhà nghiên cứu dân gian đã phân chia lễ hội Thăng Long - Hà Nội thành nhiều nhóm. Trước hết là lễ hội tưởng niệm anh hùng chống giặc ngoại xâm như Hai Bà Trưng, Phạm Tu, Lý Phục Man, Phùng Hưng, Ỷ Lan, Trần Khát Chân, Trần Hưng Đạo, Quang Trung… Trong số đó, một số lễ hội có quy mô lớn và tầm ảnh hưởng rộng như hội Gióng, hội đền Đồng Nhân, hội gò Đống Đa... Lễ hội Thăng Long là cuốn sách dầy hơn 600 trang do PGS Lê Trung Vũ làm chủ biên sẽ đưa độc giả trình tự với những lễ hội truyền thống Thăng Long