Nhà văn Nguyễn Trương Quý sinh năm Đinh Tỵ 1977, anh từng làm kiến trúc, viết báo, vẽ tranh trong hơn 20 năm qua. Đồng thời, anh cũng là tác giả của những cuốn sách khảo cứu, tản văn về Hà Nội nổi tiếng. Với sức viết đều đặn và dồi dào, Trương Quý là một cái tên rất quen thuộc trên văn đàn Việt Nam những năm gần đây.

Sau thế hệ những văn, nghệ sĩ lớn đau đáu với Hà Nội như Thạch Lam, Tô Hoài, Phan Vũ, Chu Lai, Bùi Xuân Phái, Băng Sơn, Phú Quang… đã cùng vẽ nên một bức tranh về Hà Nội đầy lãng mạn, góp phần lớn định hình một mỹ cảm rất riêng về Hà Nội trong tâm hồn mỗi con người thì rất khó tìm được một nghệ sĩ nào dành cho Hà Nội nhiều trang viết như nhà văn Nguyễn Trương Quý.

 Nhà văn Nguyễn Trương Quý

Là học sinh giỏi chuyên văn Trường THPT chuyên Hà Nội-Amsterdam. Ở giai đoạn mới lớn, anh lại thích hội họa và chọn thi vào Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội. Tốt nghiệp đại học và từng có thời gian làm kỹ sư, nhưng khi bắt đầu sự nghiệp viết lách thì nhà văn Trương Quý cảm thấy rất thân quen. “Mỗi lĩnh vực đem đến cho tôi một phương tiện để tìm hiểu và diễn đạt về Hà Nội theo cách riêng của mình.

Khi sáng tác văn chương, nhà văn Trương Quý đã chọn Hà Nội. Bởi ngay từ nhỏ, anh đã quan tâm đến khung cảnh mình đang sống và rất chú ý đến những chi tiết của đô thị. Gần như hằng ngày anh đọc, tìm tòi một thứ gì đó liên quan đến Hà Nội. Lâu dần, kiến thức về Thủ đô của nhà văn Trương Quý đã bồi tụ thành một khối lượng lớn. Nói đến Hà Nội-mảnh đất ngàn năm văn hiến thì lâu nay đã có nhiều nhà văn, nhà thơ sáng tác nhiều tác phẩm nổi tiếng. Là thế hệ đi sau nhưng nhà văn Trương Quý cho rằng, mỗi một thời lại có một cách tiếp cận chủ đề về Hà Nội khác nhau. Là nhà văn, nhà thơ thì phải phiêu, nhưng cái phiêu đấy cũng phải có chừng mực. Bởi vậy, mỗi khi cầm bút, nhà văn sinh năm 1977 này thường rất khắt khe với bản thân về câu chữ. Anh quan niệm câu từ mình viết ra phải mạch lạc, sắc, gọn và ít sáo. Cũng bởi có kinh nghiệm 11 năm từng làm biên tập viên tại Nhà xuất bản Trẻ nên đã hình thành cho anh một ý thức, thói quen viết lách ngắn gọn, súc tích.

Đến nay, nhà văn Nguyễn Trương Quý đã xuất bản 8 cuốn sách về Hà Nội, như: "Tự nhiên như người Hà Nội" (NXB Trẻ, 2004); "Ăn phở rất khó thấy ngon" (NXB Trẻ, 2008); "Hà Nội là Hà Nội" (NXB Trẻ, 2010); "Xe máy tiếu ngạo" (NXB Trẻ, 2011); "Còn ai hát về Hà Nội" (NXB Trẻ, 2013); "Dưới cột đèn rót một ấm trà" (NXB Trẻ, 2013); "Mỗi góc phố một người đang sống" (NXB Trẻ, 2015); "Một thời Hà Nội hát-Tim cũng không ngờ làm nên lời ca" (NXB Trẻ, 2018). Trong đó, cuốn “Một thời Hà Nội hát-Tim cũng không ngờ làm nên lời ca” vinh dự nhận giải “Tác phẩm” thuộc Giải thưởng Bùi Xuân Phái-Vì tình yêu Hà Nội lần thứ 12-2019. Theo tác giả, đây là cuốn sách đánh dấu sự trưởng thành trong nghề văn chương của anh. Bởi đó là thời điểm nhà văn Trương Quý vừa hoàn thành chương trình học thạc sĩ tại Trường Đại học Stirling (Scotland).

Mặc dù đã có một số tác phẩm khá nổi tiếng về Hà Nội nhưng khi nhắc đến dự định sáng tác văn chương sắp tới về Thủ đô, đôi mắt nhà văn Trương Quý bỗng sáng rực lên. Nhà văn Trương Quý cho biết: “Tôi dự kiến sẽ làm sách và công trình như: Du khảo về văn hóa ăn mặc của thị dân Hà Nội. Đặc biệt, tôi sẽ tập trung vào hành vi văn hóa thông qua những lối sống thường nhật của nam giới thành thị. Cùng với đó là du khảo về các hội nhóm tân nhạc và văn hóa Hà thành. Đây có thể xem như phần tiếp theo của “Một thời Hà Nội hát”.

Đọc gần 10 tác phẩm của Nguyễn Trương Quý viết về Hà Nội dễ nhận ra hai công việc chiếm trọn sự nghiệp của anh. Trước hết, anh là một nhà nghiên cứu về Hà Nội, sớm ý thức gặp gỡ nhân chứng lịch sử, thu thập tư liệu rất công phu. Hầu hết những cuốn sách của anh viết các giai đoạn lịch sử của Hà Nội (Pháp thuộc, thời tạm chiếm và những năm đầu sau giải phóng), anh đã trực tiếp trò chuyện với nhiều nhân chứng khi họ vẫn còn trên dương thế. Nhiều thư viện, trung tâm lưu trữ trong và ngoài nước, anh đều bỏ nhiều thời gian đọc, sao chụp.

Một mảng sáng tác khác, thuần túy văn chương hơn của Nguyễn Trương Quý là những tập tản văn. Bản thân mỗi tập tản văn đều có ý đồ riêng để tập trung làm rõ một vấn đề mà tác giả suy nghĩ lâu nay. “Tự nhiên như người Hà Nội” (2004), cuốn sách tiểu luận đầu tay của Nguyễn Trương Quý vốn được coi như một loại “hồ sơ kiến trúc” qua những quan sát về hình thái đô thị. Song một đô thị ngàn năm tuổi như Hà Nội, dấu ấn con người gắn với văn hóa lối sống là điều quan trọng và đặc sắc. Vậy nên cuốn tản văn thứ hai “Ăn phở rất khó thấy ngon” (2008) là chân dung về con người sống trong đô thị, song đối tượng của anh miêu tả là giới văn phòng với các thói tật. Những cuốn tản văn tiếp theo như “Hà Nội là Hà Nội”, “Xe máy tiếu ngạo”,... là một cuộc khảo sát văn chương về thị dân đương đại, tiếp tục quan sát và nghiền ngẫm về hành vi và lối sống của họ.

Nguyễn Trương Quý không chỉ là người đi tìm thời gian đã mất, viết về điều xưa cũ, để độc giả ngày nay hoài niệm. Anh trực tiếp viết về văn hóa lối sống đương đại mà chính anh là một nhân chứng. Điều này rất có ý nghĩa, bởi cái mà chúng ta gọi là đương đại, có khi chỉ 10 năm, 20 năm sau, nhiều thói quen và hành vi cũng sẽ mất dấu, nhất là trong thời buổi nhịp sống hiện đại vội vã.

Một loạt cuốn sách gần đây của Nguyễn Trương Quý nghiên cứu âm nhạc, là “cây cầu” để nghiên cứu văn hóa, lịch sử Hà Nội. Hà Nội là thủ đô văn hóa văn nghệ, các ngành nghệ thuật đều hội tụ, kết tinh và lan tỏa .

Với nhiều cuốn sách khác của Nguyễn Trương Quý góp phần làm nên một định nghĩa về Hà Nội, cố định những giá trị, để Hà Nội dù trở nên hiện đại vẫn là một đô thị có hồn cốt riêng.