Nét đặc sắc của Hội thề Trung hiếu đền Đồng Cổ chính là sự hòa hợp, kết quyện giữa nghi thức cung đình và dân gian, mượn oai thần linh để tạo nên sự thăng hoa và hết mình của toàn thể cộng đồng vì sự ổn định xã hội, phát triển đất nước.

“Làm con bất hiếu/ Làm tôi bất trung/ Thần minh tru diệt). Đó là nội dung lời thề Trung hiếu ở đền Đồng Cổ – thể hiện tinh thần yêu nước, trung thành, hiếu nghĩa của người Việt. Đây cũng là một nét văn hóa độc đáo, đặc sắc của Thăng Long – Hà Nội nghìn năm văn hiến.

Đền Đồng Cổ được xây dựng năm 1020, thời Lý, tại làng Đông Xã, hiện nay là số 353 phố Thụy Khuê, phường Bưởi, quận Tây Hồ, đã được xếp hạng Di tích Lịch sử quốc gia năm 1992. Đền Đồng Cổ là một trong những di tích mang giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc đặc sắc, độc đáo, gắn liền với truyền thống yêu nước của dân tộc tại quận Tây Hồ. Ngôi thờ thần Đồng Cổ – một biểu tượng quyền lực của người Việt xưa. Đền Đồng Cổ (phường Bưởi, quận Tây Hồ) không phải là nơi gốc tích thờ thần Đồng Cổ, bởi nơi thờ thần Đồng Cổ ở Núi Đồng Cổ, xã Đan Nê, huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa, tuy nhiên chỉ ở đền Đồng Cổ (phường Bưởi, quận Tây Hồ) mới có Hội thề Trung hiếu. Tại ngôi đền này, kể từ năm 1028, Vua Lý Thái Tông cho dựng đàn thề và khởi xướng tổ chức Hội thề Trung hiếu với mục đích răn dạy các quần thần, tướng sĩ và con dân trong thiên hạ. Trong ngày hội, bách quan văn võ đến đền, đến trước đàn, quỳ trước thần vị và đọc lời thề trước thần Đồng Cổ : “Làm con bất hiếu/ Làm tôi bất trung/Thần minh tru diệt”.

Đền Đồng Cổ, phường Bưởi, quận Tây Hồ được xây dựng năm 1028

Về sau, lễ hội thề này vẫn được duy trì ở thời Trần và thời Lê. Đây là hội thề quốc gia có ý nghĩa hết sức đặc biệt, nên được Hoàng đế và triều đình dành nhiều sự quan tâm và chỉ đạo rất sát sao. Hầu hết tôn thất, quan lại trong triều và mọi người dân ở trong và ngoài kinh thành Thăng Long đều về dự hội thề với tinh thần tận trung, tận hiếu, cầu mong cho quốc thái dân an. Sang thời Trần, Hội thề còn đề cao sự trong sạch của người làm quan. Nét đặc sắc của Hội thề Trung hiếu đền Đồng Cổ chính là sự hòa hợp, kết quyện giữa nghi thức cung đình và dân gian, mượn oai thần linh để tạo nên sự thăng hoa và hết mình của toàn thể cộng đồng vì sự ổn định xã hội, phát triển đất nước.

Trải qua các triều đại trong lịch sử, đến nay, Hội thề vẫn được duy trì, tiếp nối. Vào mùng 4 tháng Tư âm lịch hằng năm, chính quyền và Nhân dân làng Đông Xã, phường Bưởi, quận Tây Hồ lại nô nức mở hội. Tham gia lễ hội không chỉ có dân vùng Bưởi mà còn có đông đảo bà con các vùng khác. Lễ hội truyền thống đền Đồng Cổ thể hiện sự gắn kết cộng đồng, giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của cộng đồng Nhân dân Đông Xã nói riêng, quận Tây Hồ nói chung. Lễ hội đã và đang được duy trì, thực hành, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, có tính lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống văn hóa tâm linh của cộng đồng địa phương. Ngoài phần nghi lễ truyền thống (Rước Thành hoàng làng từ đình Đông Xã sang đền Đồng Cổ, nghi lễ rước Thánh, dâng lễ của các dòng họ, đặc biệt là phần tái hiện lễ thề theo nghi thức truyền thống) còn có nhiều hoạt động văn hóa, thể thao đặc sắc.

Nghi thức tế, lễ đặc sắc Hội thề Trung Hiếu đền Đồng Cổ, quận Tây Hồ

Bản sắc văn hóa trong Lễ hội đền Đồng Cổ đã và đang được cộng đồng duy trì, thực hành, lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, có tính lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống văn hóa tâm linh của cộng đồng nơi đây. Ngày nay, chế độ quân chủ không còn, nhưng ý nghĩa trung – hiếu của lễ hội vẫn mang giá trị thời đại. Việc tổ chức lễ hội nhằm khơi dậy, nêu cao lòng tự hào, tự tôn dân tộc, giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa của ông cha; khẳng định bản sắc văn hóa về lòng trung thành với Tổ quốc, lòng hiếu thảo với tổ tiên, ông bà, cha mẹ.

Năm 2023, tại lễ kỷ niệm 995 năm Hội thề Trung Hiếu đền Đồng Cổ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã trao Quyết định ghi danh Hội thề Trung hiếu đền Đồng Cổ là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia cho chính quyền, Nhân dân quận Tây Hồ và phường Bưởi. Đây là sự ghi nhận những nỗ lực của địa phương trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị di tích lịch sử, văn hóa đền Đồng Cổ và lễ hội truyền thống Hội thề Trung hiếu, đồng thời thúc đẩy trách nhiệm bảo tồn, huy giá trị di sản để di sản tiếp tục tỏa sáng trong dòng chảy truyền thống văn hóa tốt đẹp ngàn đời của dân tộc Việt Nam.

(TH theo Văn hoá Thăng Long Hà Nội)