Ẩn mình bên bờ Tây Hồ, làng Phú Thượng, thuộc quận Tây Hồ (Hà Nội) nổi tiếng với nghề làm xôi truyền thống đã tồn tại qua nhiều thế hệ. Được mệnh danh là "làng xôi", Phú Thượng không chỉ hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp bình yên của làng quê mà còn bởi những món xôi độc đáo với hương vị đặc biệt.

Nơi gìn giữ tinh hoa ẩm thực truyền thống

Xôi, một món ăn giản dị nhưng đầy tinh hoa văn hóa ẩm thực Việt Nam, được chế biến tại Phú Thượng với nhiều biến tấu phong phú. Vào mỗi sáng sớm, khi ánh bình minh vừa ló dạng, hương thơm quyến rũ từ những nồi xôi sôi sùng sục bắt đầu lan tỏa khắp làng. Từ xôi đậu xanh mềm mịn, xôi gấc đỏ rực rỡ, đến xôi xéo vàng óng ả, mỗi loại xôi đều mang trong mình một hương vị riêng biệt, phản ánh sự tinh tế và công phu của người làm nghề.

Danh tiếng của xôi Phú Thượng không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn thu hút sự chú ý của du khách quốc tế. Xôi chè, xôi ngũ sắc và xôi xéo, những sản phẩm đạt tiêu chuẩn 4 sao OCOP của TP. Hà Nội, là những ví dụ điển hình về sự tinh túy của xôi Phú Thượng. Mỗi loại xôi được chế biến với kỹ thuật riêng biệt, từ việc ngâm gạo, phối trộn nguyên liệu, đến điều chỉnh lửa khi nấu, tạo nên món xôi ngon dẻo thơm mà ai ăn một lần đều nhớ mãi.

Hiện nay, làng Phú Thượng có khoảng 600 hộ gia đình làm xôi. Người dân không chỉ tạo dựng thương hiệu cho xôi mà còn đưa sản phẩm đến bán tại nhiều chợ truyền thống, cửa hàng ở Hà Nội, cũng như phục vụ các lễ, tiệc trên khắp các tỉnh thành. Gia đình bác Hồ Thị Dậu, với 4 thế hệ theo nghề, chia sẻ: “Nghề nấu xôi của gia đình tiếp quản bí quyết của ông cha để lại, và chúng tôi luôn học hỏi sáng tạo thêm nhiều loại xôi mới theo nhu cầu của thị trường.” Bác và con trai, anh Công Xuân Phú, mỗi ngày bán khoảng 20kg xôi tại chợ Tân Mai, Hà Nội. Anh Công Xuân Phú tâm sự, dù đã đi khắp Việt Nam, nhưng xôi Phú Thượng vẫn là ngon nhất, là món quà tinh hoa của người Hà Nội.

Bí quyết gia truyền trong nghề nấu xôi Phú Thượng

Nghề nấu xôi tại Phú Thượng là một công việc cực nhọc, đòi hỏi sự cần cù, tỉ mỉ và thức khuya dậy sớm. Nguyên liệu cho món xôi được chuẩn bị từ buổi chiều hôm trước, với các công đoạn như vo gạo, ngâm đậu và rửa lá chuối gói xôi được thực hiện một cách tinh tươm. Xôi thường được đồ hai lần: lần đầu vào buổi chiều và lần hai vào khoảng 3 giờ sáng hôm sau để đảm bảo xôi dẻo ngon nhất. Sau khi hoàn tất công đoạn đồ, xôi mới được mang đi bán vào buổi sáng.

Để có được món xôi Phú Thượng ngon không chỉ nhờ vào nguyên liệu tươi ngon mà còn ở sự tỉ mỉ trong từng công đoạn chế biến. Yếu tố đầu tiên là lựa chọn gạo nếp chất lượng cao, thường là gạo nếp cái hoa vàng với hạt tròn mẩy, đều. Các nguyên liệu khác như đậu xanh, đậu phộng và gấc cũng phải được lựa chọn kỹ càng. Gấc phải có màu đỏ tươi, vỏ mỏng và gai nhỏ, còn lạc phải có lớp vỏ ngoài sáng, không bị mối mọt và nhiều nếp nhăn.

Bí quyết gia truyền trong nghề nấu xôi Phú Thượng được chia sẻ bởi bác Hồ Thị Dậu. Theo bác, mỗi món xôi có kỹ thuật chế biến riêng, từ việc chọn gạo, phối trộn nguyên liệu đến việc điều chỉnh lửa khi nấu và ngâm gạo sao cho không bị nát. Công đoạn cuối cùng là đưa gạo vào nồi và nấu thành xôi. Trước khi cho gạo vào nồi, cần đun sôi nước để hấp cách thủy gạo trong một thời gian dài. Những vật dụng dùng trong nấu xôi và hấp xôi cũng được coi là phần gia truyền của gia đình bác Hồ Thị Dậu.

“Đặc biệt, xôi phải được nấu qua hai lửa. Đây chính là bí quyết gia truyền của gia đình tôi. Chiều hôm trước, tôi nấu một lần, sáng hôm sau nấu lại lần nữa. Xôi nấu qua hai lửa thì sẽ giữ được độ dẻo từ sáng đến chiều. Xôi Phú Thượng được yêu thích vì dẻo lâu, hương thơm và màu sắc đẹp. Hạt xôi căng mọng và bóng, dù để từ sáng đến chiều vẫn ngon, không bị khô hay cứng,” bác Hồ Thị Dậu chia sẻ.

Dù tuổi cao, bác Hồ Thị Dậu vẫn mong mỏi rằng ngày càng có nhiều lớp kế cận để tiếp nối nghề truyền thống này. Xôi Phú Thượng không chỉ được truyền trong dòng họ mà còn là một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực và đời sống hàng ngày của người dân nơi đây. Mỗi miếng xôi đều chứa đựng công sức, tình yêu và sự gìn giữ truyền thống của bao thế hệ. Đó chính là lý do mà xôi Phú Thượng, với hương vị đậm đà và nét đẹp văn hóa, đã trở thành niềm tự hào của người dân và là điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích khám phá ẩm thực Việt Nam.